II. Gokturk
*Göktürklerin Aşina soyundan gelen Kutluk, Çin’e karşı başlattığı bağımsızlık mücadelesini 681 yılında kazandı.*Türklerin kutsal yurt kabul ettikleri Ötüken’i ele geçirerek II. Göktürk Devleti’ni kurdu (682).
*Kendisine “devleti derleyen, toplayan” anlamında İlteriş unvanı verildi.
*Kurucusundan dolayı devletin adına, Kutluk Devleti de denir.
*İlteriş Kağan devletin kuruluşunda büyük hizmeti geçen Tonyukuk’u başvezirlik görevine getirdi.
*Çin’e 682 – 687 yılları arasında 46 akın yapıldı.
*Doğudaki bütün Türk boylarını yönetimi altında toplayan İlteriş Kağan 692 yılında öldü.,
*İlteriş Kağan öldüğünde çocukları Bilge ve Kültigin henüz küçük olduklarından, yerine kardeşi Kapgan geçti.
*Kapgan Kağan, Göktürk ordusunu ikiye ayırarak batı bölgesi ordusunu Tonyukuk’un emrine verdi.
*Kapgan Kağan’ın devlet içinde uyguladığı sert ve kırıcı politikası, Çin’in bölücü kışkırtmaları, iç isyanları başlattı.
*Kapgan Kağan bu iç isyanlardan birisi olan Oğuz ayaklanmalarını bastırdıktan sonra Ötüken’e dönerken pusuya düşürülerek öldürüldü (716).
*Kapgan Kağan’ın yerine oğlu İnal (Bögü) geçti.Hükümdarlık niteliklerine sahip olmadığından dolayı tahttan indirildi.
*Yerine Kültigin’in desteğiyle Kutluk Kağan’ın büyük oğlu Bilge, hakan oldu.
*Daha önce girdiği savaşlarda üstün komutanlık yeteneğini kanıtlayan Kültigin ise orduların başına getirildi.
*Tonyukuk 725 yılında öldü. Tonyukuk’tan sonra 731 yılında Kültigin’in ölümü, Bilge Kağan’ı iki önemli devlet adamının desteğinden yoksun bıraktı.
*Bilge Kağan’dan sonra sırasıyla oğulları Türk Bilge Kağan ve Tengri Han tahta geçti.
*Tengri Han çocuk yaşta olduğu için devletin yönetimini annesi üstlendi.
*Basmil, Karluk ve Uygurlar birleşerek ayaklandılar. Basmil hükümdarının kağan ilan edilmesi ile II. Göktürk Devleti sona erdi (742).